Olsztyn k\Częstochowy

Zamek w Olsztynie jest rzadkim przykładem warowni wspaniale wkomponowanej w skały i naturalne pieczary, z tej racji nazwany bywa zamkiem skalno-wyżyn­nym typu jaskiniowego. Mo on charakterystyczny dla zamków Małopolski nie­regularny plan i zbudowany jest z kamienia łamanego z użyciem cegły o układzie polskim (urozmaicony zendrówką). Najwcześniejszą wiadomość o zamku zawiera kronika Janka z Czarnkowa U Długosza warownia jest wymieniona pod rokiem 1356 jako budowla Kazimierza Wielkiego. Najwcześniejszą znaną datą, dotyczącą zamku jest rok 1349. Wzmiankowany jest wówczas "burgrabia de Olsten". Król Ludwik Węgierski przekazuje Olsztyn w lenno Władysławowi Opolskiemu. W dwadzieścia lat później, w 1391 r. Władysław Jagiełło włącza go do korony. Od końca XIV w. Wymienia się go jako siedzibę; starosty grodowego.

Zamek olsztyński w lalach 1442-1457 bronił okolicznych ziem przed napa­dami książąt śląskich, którzy m. i. w r. 1455 złupili Mstów. Wtedy też Mikołaj z Przyrowa, wojewoda krakowski, starosta olsztyński i krzepicki "zamek w Olszty­nie, podobny raczej do ciemnej jaskini Plutona we wspaniałą i wdzięczną zamienił siedzibę". W r. 1458 zamek był dość dobrze uzbrojony i posiadał 23-osobową załogę. W r. 1587 Olsztyn bohatersko broniony przez Kacpera Karlińskiego wy­trzymał oblężenie arcyksięcia Maksymiliana Austriackiego. Warownia uległa jednak poważnym uszkodzeniom, a brak funduszów spowodował dalsze jej zniszczenie. Jak dalece rozpadającą się ruiną musiał być zamek po tym okresie, stwierdzić można no podstawie lustracji królewskiej z r. 1660. która gani zaniedbanie,

w Jakim on się znajduje. Po "Potopie" szwedzkim warownia popadła w całkowitą ruinę. Stan re sztek murów pogarszało stale osuwanie się, wietrzejących skal wapiennych. Z kamienia pochodzącego z ruin zamku wzniesiono w 1772 r. kościół w miejscowości Olsztyn. Jak wynika z przeprowadzonych prac wykopaliskowych zamek składał się z trzech zamków: górnego, średniego i dolnego. Po górnym zamku została jeszcze do dziś baszta okrągła i mur obwodowy. Mury zamku dolnego odkryte w czasie wykopalisk mają w swym obrębie basztę kwadratową, fundamenty izby rzemieślniczej kuźni. W obrębie zamku średniego znajduje się niezwykle ciekawy labirynt korytarzy wy­kutych w skale. Prowadzonych do podziemnych pieczar. W części wschodniej zamku dolnego istniała główna brama i budynek - rezydencja. Niezwykle ważne było odkrycie tu średniowiecznych dymarek hutniczych oraz istnienia grodu drew­niano-ziemnego, po którym jeszcze do dziś zachowały się na terenie zamku wały w formie nasypów ziemnych.